Wniosek o nadanie statusu uchodźcy
Wniosek o nadanie statusu uchodźcy
Wniosek o status uchodźcy cudzoziemiec składa osobiście do Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców. Jeśli nie posiada prawa wjazdu na terytorium Polski, może to zrobić za pośrednictwem komendanta placówki Straży Granicznej - podczas kontroli granicznej przy wjeździe na terytorium Polski. Trzecią możliwością jest złożenie wniosku poprzez komendanta oddziału Straży Granicznej, obejmującego swoim terytorialnym zasięgiem działania m.st. Warszawę.
Wniosek obejmuje małoletnie dzieci cudzoziemca, a także małżonka, jeśli wyrazi on pisemnie swoją zgodę. Małżonek może też wystąpić z własnym wnioskiem i wtedy postępowanie dotyczące go prowadzone jest oddzielnie.
We wniosku uchodźca powinien:
- podać swój kraj pochodzenia
- powodu uzasadnionej obawy przed prześladowaniem
Przy składaniu wniosku cudzoziemca składa paszport w depozycie. W zamian dostaje tymczasowe zaświadczenie tożsamości cudzoziemca (TZTC), które uprawnia do pobytu w Polsce. Dokument ten ważny jest 30 dni. Następnie jego ważność przedłuża się, o ile nie została wydana decyzja ostateczna.
W przypadku, gdy wniosek nie zawiera imienia i nazwiska cudzoziemca lub informacji, z jakiego kraju pochodzi, lub cudzoziemiec nie zgodzi się na pobranie odcisków palców (linii papilarnych) lub fotografowanie, może on zostać pozostawiony bez rozpoznania. Nie powinno to jednak stanowić przeszkody dla ponownego złożenia wniosku w przyszłości.
Ośrodek dla cudzoziemców ubiegających się o nadanie statusu uchodźcy
Cudzoziemcy ubiegający się o status uchodźcy, w razie braku środków na pokrycie kosztów pobytu w Polsce, mogą zwrócić się o pomoc w ośrodkach dla cudzoziemców. Muszą w tym celu złożyć wniosek, w którym oświadczą, że nie mają pieniędzy na pokrycie kosztów utrzymania, zobowiązani są także poddać się badaniom lekarskim i zabiegom sanitarnym.
Ośrodek zapewnia cudzoziemcom:
• mieszkanie,
• wyżywienie, w szczególnych uzasadnionych przypadkach cudzoziemiec mieszkający w ośrodku, może otrzymać pieniądze na zakup wyżywienia we własnym zakresie, zamiast jedzenia zapewnianego przez ośrodek,
• stałą pomoc pieniężną (kieszonkowe),
• bilety na przejazdy w sprawach związanych z postępowaniem o status uchodźcy, przejazdy do lekarza oraz w innych szczególnie uzasadnionych wypadkach,
• przybory i książki szkolne,
• pokrycie kosztów nauki w szkołach,
• jednorazowa pomoc na zakup odzieży i obuwia,
• bezpłatną naukę języka polskiego i podstawowe materiały niezbędne do nauki języka.
Cudzoziemiec może przebywać w ośrodku w czasie postępowania o nadanie statusu uchodźcy oraz przez okres 14 dni od jego zakończenia. Cudzoziemiec, który uzyskał status uchodźcy lub zgodę na pobyt tolerowany, może przebywać w ośrodku przez 3 miesiące od zakończenia postępowania, o ile złoży odpowiedni wniosek.
Wywiad statusowy i postępowanie dowodowe
Przed wydaniem decyzji w pierwszej instancji cudzoziemiec jest przesłuchiwany w celu ustalenia czy jest on uchodźca (zgodnie z definicją Konwencji Genewskiej), w języku ojczystym cudzoziemca, często z udziałem tłumaczy. Pytania dotyczą przede wszystkim spraw związanych z obawą przed prześladowaniem, ale mogą być też zadawane pytania dotyczące realiów życia w kraju pochodzenia, zwyczajów itp. Jeżeli osoba uczestnicząca w wywiadzie nie zgadza się z treścią protokołu, ma prawo odmówić jego podpisania. Po zakończeniu przesłuchania, urzędnik ma obowiązek wydania cudzoziemcowi kopii protokołu, jeżeli cudzoziemiec tego zażąda.
Status uchodźcy
Otrzymując status uchodźcy, cudzoziemiec nabywa szereg praw, jak prawo do bezterminowego pobytu, do pracy, prowadzenia działalności gospodarczej, do świadczeń pomocy społecznej, ubezpieczeń zdrowotnych, podróżowania za granicę itd. Jednak takich osób nie jest zbyt wiele, jeśli weźmiemy pod uwagę ilość złożonych wniosków i osób, które otrzymały status. Według danych UDSC w 2005 roku na ok. 3000 złożonych wniosków (ok. 7 tys. osób), status przyznano tylko 312 osobom.
Ochrona uzupełniająca
Ochrona uzupełniająca jest udzielana osobom, którym odmówiono nadania statusu uchodźcy, lecz którzy w przypadku powrotu do kraju pochodzenia będą realnie narażeni na ryzyko doznania poważnej krzywdy poprzez: orzeczenie kary śmierci lub egzekucję; tortury, nieludzkie lub poniżające traktowanie; poważne i zindywidualizowane zagrożenie dla życia lub zdrowia, wynikające z powszechnego stosowania przemocy wobec ludności cywilnej w sytuacji wewnętrznego lub międzynarodowego konfliktu zbrojnego.
Cudzoziemiec, któremu przyznano status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą, nabywa szereg praw. Najważniejsze z nich to:
• prawo pobytu w Polsce - uchodźca nie może być wydalony z Polski, poza wyjątkowymi okolicznościami, o których mowa w art. 32 i 33 Konwencji Genewskiej. Cudzoziemcowi, który uzyskał status uchodźcy wydaje się kartę pobytu na 3 lata, zaś osobie objętej ochroną uzupełniającą - na 2 lata.
• prawo do pracy - cudzoziemiec może pracować na takich samych zasadach, jak obywatel polski (nie potrzebuje specjalnego zezwolenia na pracę),
• prawo do prowadzenia działalności gospodarczej na takich samych zasadach, jak obywatel polski,
• prawo do świadczeń pomocy społecznej, otrzymywania zasiłków rodzinnego, pielęgnacyjnego i wychowawczego,
• prawo do ubezpieczenia zdrowotnego: cudzoziemiec może ubezpieczyć się dobrowolnie w Narodowym Funduszu Zdrowia lub podlega obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego, wynikającego z umowy o pracę,
• prawo do pomocy integracyjnej,
• prawo do nauki w szkołach podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych (licea, technika), a osoby ze statusem uchodźcy również w szkołach wyższych,
• możliwość podróżowania za granicę - osoby, którym przyznano status uchodźcy, otrzymują dokument podróży, nazywany paszportem genewskim,
• osoby, którym przyznano status uchodźcy mają możliwość ubiegania się o obywatelstwo polskie na korzystniejszych warunkach, niż inni cudzoziemcy.