Karta Polaka, co to jest karta Polaka?, jak uzyskać kartę Polaka
Karta Polaka
Co to jest karta Polaka ?
Karta Polaka to dokument potwierdzający przynależność do Narodu Polskiego. Posiadaczowi Karty przysługują uprawnienia wynikające z ustawy o Karcie Polaka, uchwalonej przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej 7 września 2007 roku.
Osoba, która ma Kartę Polaka:
może za darmo zwiedzać muzea państwowe w Polsce;
Otrzymanie Karty Polaka nie oznacza przyznania obywatelstwa polskiego, przyznania prawa do osiedlania się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ani prawa przekraczania bez wizy granic Rzeczypospolitej Polskiej.
Więcej:
Karta Polaka – dokument potwierdzający przynależność do narodu polskiego, który może być przyznany osobie nieposiadającej obywatelstwa polskiego albo zezwolenia na osiedlenie się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz deklarującej przynależność do narodu polskiego i spełniającej określone ustawą warunki.
Kartę Polaka ustanowiono ustawą z dnia 7 września 2007 r. o Karcie Polaka (Dz. U. z 2007 r. Nr 180, poz. 1280), która określa uprawnienia posiadacza Karty Polaka, zasady przyznawania, utraty ważności i unieważniania Karty Polaka oraz właściwość i tryb postępowania organów w tych sprawach.
Przyznanie Karty Polaka
Karta Polaka może być przyznana wyłącznie osobie nieposiadającej obywatelstwa polskiego albo zezwolenia na osiedlenie się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Karta Polaka może być przyznana osobie, która deklaruje przynależność do „Narodu Polskiego” i spełni łącznie następujące warunki:
Zgodnie z art. 2. ust. 2 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o Karcie Polaka Karta Polaka może być przyznana wyłącznie osobie posiadającej w dniu złożenia wniosku o wydanie Karty Polaka obywatelstwo Republiki Armenii, Republiki Azerbejdżańskiej, Republiki Białorusi, Republiki Estońskiej, Gruzji, Republiki Kazachstanu, Republiki Kirgiskiej, Republiki Litewskiej, Republiki Łotewskiej, Republiki Mołdawii, Federacji Rosyjskiej, Republiki Tadżykistanu, Turkmenistanu, Ukrainy albo Republiki Uzbekistanu.
Kartę Polaka mogą otrzymać jedynie Polacy będący obywatelami ww. państw byłego Związku Radzieckiego. Projektowana zmiana ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. z 2000 r. Nr 28, poz. 353) przewiduje możliwość przywrócenia obywatelstwa polskiego. Jednak prawodawstwo większości państw byłego bloku socjalistycznego nie przewiduje możliwości posiadania podwójnego obywatelstwa, więc z tej możliwości będą mogli skorzystać jedynie np. Polacy w Europie zachodniej lub Stanach Zjednoczonych. Dlatego też, biorąc pod uwagę konieczność wsparcia Polaków na Wschodzie, przygotowany został projekt ustawy – Karta Polaka, która z jednej strony stanowić będzie potwierdzenie przynależności do Narodu Polskiego, z drugiej zaś przyzna jej posiadaczom konkretne przywileje. Kartę Polaka należy więc traktować jako wzmocnienie więzi z Macierzą oraz próbę pewnego zadośćuczynienia Polakom, którzy z przyczyn od nich niezależnych nie mogą posiadać obywatelstwa polskiego.
Karta Polaka może być także przyznana osobie będącej obywatelem jednego z państw, o których mowa w art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o Karcie Polaka, której polskie pochodzenie zostało prawomocnie stwierdzone zgodnie z przepisami ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji (Dz. U. z 2000 r. Nr 106, poz. 1118).
Kartę Polaka można przyznać małoletniemu na wniosek rodziców gdy oboje rodzice posiadają Kartę Polaka. Gdy tylko jeden z rodziców posiada Kartę Polaka przyznanie może odbyć się za zgodą drugiego wyrażoną w oświadczeniu złożonym przed konsulem, chyba że drugiemu z rodziców nie przysługuje władza rodzicielska. Przyznanie Karty Polaka małoletniemu, który ukończył 16 lat, może nastąpić jedynie za jego zgodą.
Uprawnienia posiadacza Karty Polaka
Przyznanie Karty Polaka nie oznacza nabycia polskiego obywatelstwa ani stwierdzenia polskiego pochodzenia w rozumieniu odrębnych od ustawy z dnia 7 września 2007 r. o Karcie Polaka przepisów. Karta Polaka nie jest też dokumentem uprawniającym do przekraczania granicy ani do osiedlenia się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Osoba polskiego pochodzenia, chcąca się osiedlić w Polsce, potrzebuje karty stałego pobytu, po jej otrzymaniu traci jednak możliwość uzyskania Karty Polaka, a już wydana zostaje unieważniona. Osoba, której przyznano Kartę Polaka nabywa jednak szereg uprawnień.
Posiadacz Karty Polaka może ubiegać się o zwolnienie z opłaty za przyjęcie i rozpatrzenie wniosku o wydanie wizy pobytowej krajowej lub refundację tej opłaty. Refundacja, dokonywana za pośrednictwem właściwego konsula, jest finansowana z budżetu państwa z części, której dysponentem jest minister właściwy do spraw zagranicznych.
Posiadacz Karty Polaka ma prawo do:
zwolnienia z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę na zasadach określonych w ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2015 r. poz. 149);
podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej na takich samych zasadach jak obywatele polscy na zasadach określonych w ustawie z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2015 r. poz. 584);
podejmowania i odbywania studiów, studiów doktoranckich oraz innych form kształcenia, a także uczestniczenia w badaniach naukowych i pracach rozwojowych na zasadach określonych w ustawie z dnia 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. z 2012 r. poz. 572). Posiadacz Karty Polaka zachowuje przy tym prawo do ubiegania się o stypendia i inną pomoc przewidzianą dla cudzoziemców w odrębnych przepisach;
korzystania z form kształcenia na zasadach określonych w ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2015 r. poz. 2156);
korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej w stanach nagłych, w zakresie określonym w ustawie z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 581), chyba że umowa międzynarodowa, której Rzeczpospolita Polska jest stroną, przewiduje zasady bardziej korzystne (przepis nie dotyczy osób uprawnionych do świadczeń opieki zdrowotnej na podstawie przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego). Koszty niniejszych świadczeń opieki zdrowotnej są finansowane z budżetu państwa, z części, której dysponentem jest minister właściwy do spraw zdrowia, na zasadach określonych w ustawie z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych;
ulgi 37% przy przejazdach środkami publicznego transportu zbiorowego kolejowego w pociągach osobowych, pospiesznych i ekspresowych, na podstawie biletów jednorazowych, na zasadach określonych w ustawie z dnia 20 czerwca 1992 r. o uprawnieniach do ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego (Dz. U. z 2012 r. poz. 1138);
bezpłatnego wstępu do muzeów państwowych.
Korzystanie z uprawnień, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 3-7 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o Karcie Polaka (nauka, oświata, opieka zdrowotna, transport publiczny, muzea) wymaga okazywania Karty Polaka oraz ważnego dokumentu potwierdzającego tożsamość jej posiadacza.
Rada do Spraw Polaków na Wschodzie
Rada do Spraw Polaków na Wschodzie jest organem administracji publicznej rozpatrującym odwołania od decyzji o odmowie przyznania i decyzji o unieważnieniu Karty Polaka. Rada jest także organem właściwym w sprawach wznowienia postępowania, uchylenia, zmiany lub stwierdzenia nieważności wydanych przez siebie decyzji lub postanowień. Radzie przysługują uprawnienia organu wyższego stopnia w rozumieniu Kodeksu postępowania administracyjnego.
W skład Rady wchodzi 6 członków powoływanych przez Prezesa Rady Ministrów na pięcioletnią kadencję spośród osób wyróżniających się wiedzą i doświadczeniem z zakresu spraw dotyczących Polonii i Polaków za granicą. Co najmniej połowa członków Rady powinna posiadać wyższe wykształcenie prawnicze. Członkiem Rady może być osoba posiadająca obywatelstwo polskie i korzystająca z pełni praw publicznych oraz niekarana za przestępstwo popełnione umyślnie, ścigane z oskarżenia publicznego.
Prezes Rady Ministrów może odwołać członka Rady przed upływem kadencji. Prezes Rady Ministrów odwołuje (obligatoryjnie) członka Rady w przypadku prawomocnego skazania za przestępstwo popełnione umyślnie, ścigane z oskarżenia publicznego. W przypadku odwołania członka Rady lub jego śmierci Prezes Rady Ministrów uzupełnia skład Rady, powołując, na miejsce opróżnione, nowego członka Rady na okres do końca kadencji.
Obsługę administracyjną i kancelaryjną Rady zapewnia Kancelaria Prezesa Rady Ministrów. Działalność Rady jest finansowana z budżetu państwa, z rozdziału dotyczącego Rady do Spraw Polaków na Wschodzie, z części dotyczącej Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Prezes Rady Ministrów określa, w drodze rozporządzenia, warunki organizacyjne wykonywania obsługi Rady, uwzględniając charakter jej zadań. Prezes Rady Ministrów określa także, w drodze rozporządzenia:
wewnętrzną organizację i tryb pracy Rady, w tym tryb podejmowania decyzji,
tryb wyboru, uprawnienia i obowiązki przewodniczącego Rady,
wysokość wynagrodzenia przysługującego członkom Rady za udział w pracach Rady oraz sposób pokrywania pozostałych wydatków związanych z pracami Rady,
zasady prowadzenia centralnego rejestru, o którym mowa w art. 23 ust. 4 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o Karcie Polaka (rejestr złożonych wniosków o przyznanie Karty Polaka, decyzji wydanych w tych sprawach oraz przyznanych i unieważnionych Kart Polaka)
– uwzględniając zakres zadań Rady oraz konieczność ich sprawnego i terminowego wykonywania.
Obowiązujące rozporządzenia wykonawcze Prezesa Rady Ministrów dotyczące Rady to:
Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 5 marca 2008 r. w sprawie organizacji wewnętrznej i zasad funkcjonowania Rady do Spraw Polaków na Wschodzie (Dz. U. z 2008 r. Nr 41, poz. 245) oraz
Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 5 marca 2008 r. w sprawie warunków organizacyjnych wykonywania obsługi Rady do Spraw Polaków na Wschodzie (Dz. U. z 2008 r. Nr 41, poz. 246).
Członkom Rady przysługuje wynagrodzenie za udział w pracach Rady, płatne z dołu, w wysokości:
3500 zł – wynagrodzenie miesięczne dla przewodniczącego Rady;
1500 zł – wynagrodzenie miesięczne dla pozostałych członków Rady;
120 zł – wynagrodzenie za udział w postępowaniu przed sądem administracyjnym.
Za nieobecność na posiedzeniach członkom Rady zmniejsza się wynagrodzenie miesięczne, proporcjonalnie do liczby odbytych posiedzeń Rady w danym miesiącu.
1 kwietnia 2008 Prezes Rady Ministrów Donald Tusk powołał pierwszy skład Rady:
Robert Baran – magister prawa,
Michał Frączkiewicz – magister prawa,
Artur Kozłowski – magister prawa,
Małgorzata Krasuska – magister filologii polskiej,
Marzena Krulak – magister prawa,
Anna Luboińska-Rutkiewicz – radca prawny.
Na pierwszym posiedzeniu Rada wybrała ze swego grona na przewodniczącego mgra Artura Kozłowskiego.
Przyznawanie i unieważnianie Karty Polaka
Postanowienia ogólne i okres ważności
Do postępowań w sprawach uregulowanych w ustawie z dnia 7 września 2007 r. o Karcie Polaka stosuje się przepisy ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071), jeżeli ustawa o Karcie Polaka nie stanowi inaczej. Do postępowań w sprawach należących do właściwości konsulów stosuje się przepisy ustawy z dnia 13 lutego 1984 r. o funkcjach konsulów Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2002 r. Nr 215, poz. 1823 oraz Dz. U. z 2004 r. Nr 173, poz. 1808).
Karta Polaka jest ważna przez okres 10 lat od dnia jej przyznania, z tym że przyznana małoletniemu traci ważność po upływie roku od dnia uzyskania przez niego pełnoletności.
Jeżeli najpóźniej na 3 miesiące przed terminem utraty ważności Karty Polaka jej posiadacz złoży wniosek o przedłużenie ważności, ważność Karty Polaka jest przedłużana na okres kolejnych 10 lat. Jeżeli po uzyskaniu pełnoletności, najpóźniej na 3 miesiące przed upływem roku od dnia uzyskania pełnoletności posiadacz złoży wniosek o przedłużenie ważności, ważność Karty Polaka jest przedłużana na okres 10 lat. Karta Polaka traci ważność z chwilą nabycia obywatelstwa polskiego albo uzyskania zezwolenia na osiedlenie się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Przyznawanie
Wzór prawidłowo wypełnionego wniosku o przyznanie Karty Polaka, strona pierwsza. Aby na Karcie Polaka umieszczono nazwisko według polskiej pisowni, należy umieścić je w polu nr 1 przed nazwiskiem z dokumentu tożsamości, oddzielając je ukośnikiem, np. Kostecki / Kostetskyi. Ta sama zasada odnosi się do zapisu imion
Wzór prawidłowo wypełnionego wniosku o przyznanie Karty Polaka, strona druga. Na podpis może składać się zarówno nazwisko, jak i imię oraz nazwisko
Przyznanie Karty Polaka następuje w drodze decyzji administracyjnej, na pisemny wniosek osoby ubiegającej się o jej wydanie lub jej przedstawiciela ustawowego. Organem właściwym w sprawie przyznania Karty Polaka jest konsul właściwy ze względu na miejsce zamieszkania wnioskodawcy. Czynności wykonywane przez konsula w związku ze złożeniem przez wnioskodawcę wniosku i wydaniem decyzji o przyznaniu Karty Polaka są wolne od opłat konsularnych.
Wniosek o wydanie Karty Polaka zawiera następujące dane:
imię i nazwisko,
datę i miejsce urodzenia,
płeć,
adres zamieszkania za granicą,
obywatelstwo,
narodowość,
obywatelstwo i narodowość rodziców, dziadków lub pradziadków, jeżeli ich dane zostały wskazane przez osobę ubiegającą się o przyznanie Karty Polaka.
Do wniosku o przyznanie Karty Polaka wnioskodawca dołącza kopię ważnego dokumentu potwierdzającego tożsamość.
Wnioskodawca ma obowiązek przedstawić dokumenty i inne dowody potwierdzające spełnianie warunków przyznania Karty Polaka. Tymi dokumentami i dowodami mogą być w szczególności:
polskie dokumenty tożsamości;
akty stanu cywilnego lub ich odpisy, metryki chrztu, świadectwa szkolne lub inne dokumenty potwierdzające związek z polskością;
dokumenty potwierdzające odbycie służby wojskowej w polskich formacjach wojskowych;
dokumenty potwierdzające fakt deportacji lub uwięzienia, zawierające wpis informujący o polskim pochodzeniu;
dokumenty o rehabilitacji osoby deportowanej, zawierające wpis informujący o polskim pochodzeniu;
zagraniczne dowody tożsamości zawierające informacje na temat narodowości polskiej ich posiadacza;
zaświadczenie organizacji polskiej lub polonijnej działającej na terenie jednego z państw, o których mowa w art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o Karcie Polaka, potwierdzające aktywne zaangażowanie w działalność na rzecz języka i kultury polskiej lub polskiej mniejszości narodowej (Prezes Rady Ministrów ogłasza, w drodze obwieszczenia, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” wykaz organizacji polskich lub polonijnych uprawnionych do wystawiania zaświadczeń);
prawomocna decyzja w sprawie stwierdzenia polskiego pochodzenia, wydana zgodnie z przepisami ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji (na podstawie tej decyzji właściwy organ wydaje decyzję o przyznaniu Karty Polaka).
W odniesieniu do wnioskodawcy szczególnie zasłużonego dla Rzeczypospolitej Polskiej konsul może wydać decyzję o przyznaniu Karty Polaka bez konieczności przedstawiania przez wnioskodawcę ww. dokumentów.
Oceny znajomości języka polskiego dokonuje konsul podczas rozmowy z wnioskodawcą, z tym że w przypadku składania wniosku za pośrednictwem organizacji uprawnionej do przyjmowania i przekazywania właściwemu konsulowi wniosków o przyznanie Karty Polaka, oceny znajomości języka polskiego dokonuje upoważniony pracownik organizacji podczas rozmowy z wnioskodawcą.
Na podstawie art. 15. ust. 1 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o Karcie Polaka Prezes Rady Ministrów może określić, w drodze rozporządzenia, wykaz organizacji pozarządowych posiadających osobowość prawną i prowadzących działalność w zakresie pomocy osobom narodowości polskiej zamieszkałym na terenie państw, o których mowa w art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o Karcie Polaka, uprawnionych do przyjmowania i przekazywania właściwemu konsulowi wniosków o przyznanie Karty Polaka. Organizacja przekazuje niezwłocznie właściwemu konsulowi otrzymany wniosek o przyznanie Karty Polaka wraz z oceną znajomości języka polskiego wnioskodawcy. Pierwsze obwieszczenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 marca 2008 r. w sprawie wykazu organizacji polskich lub polonijnych uprawnionych do wystawiania zaświadczeń potwierdzających aktywne zaangażowanie w działalność na rzecz języka i kultury polskiej lub polskiej mniejszości narodowej zawiera listę 34 uprawnionych organizacji pozarządowych (M.P. z 2008 r. Nr 25, poz. 249):
Związek Polaków w Armenii „Polonia” (Republika Armenii)
Stowarzyszenie „Polonia – Azerbejdżan” (Republika Azerbejdżanu)
Związek Polaków na Białorusi (z władzami wybranymi 12-13 marca 2005 r; Republika Białorusi)
Związek Polaków w Estonii „Polonia” (Republika Estońska)
Związek Kulturalno-Oświatowy Polaków w Gruzji „Polonia” (Gruzja)
Związek Polaków w Abchazji „Wspólnota Polska” (Gruzja)
Związek Polaków w Kazachstanie (Republika Kazachstanu)
Polskie Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowe „Odrodzenie” (Republika Kirgiska)
Związek Polaków na Litwie (Republika Litewska)
Związek Polaków na Łotwie (Republika Łotewska)
Stowarzyszenie „Dom Polski” w Bielcach (Republika Mołdawii)
Stowarzyszenie Polaków Gagauzji (Republika Mołdawii)
Regionalna Organizacja Społeczna „Polonia” w Archangielsku (Federacja Rosyjska)
Regionalna Autonomiczna Polska Organizacja Narodowo-Kulturalna „Polonia” w Kaliningradzie (Federacja Rosyjska)
Polska Autonomia Kulturalna „Ogniwo” w Irkucku (Federacja Rosyjska)
Krasnojarska Regionalna Narodowo-Kulturalna Autonomia „Dom Polski” (Federacja Rosyjska)
Narodowo-Kulturalna Autonomia Polaków w Ułan Ude „Nadzieja” (Federacja Rosyjska)
Wierszyńskie Stowarzyszenie Kultury Polskiej „Wisła” (Federacja Rosyjska)
Władywostocka Organizacja Społeczna „Dom Polski” (Federacja Rosyjska)
Kulturalno-Narodowa Organizacja Społeczna „Polonia” Republiki Chakasja (Federacja Rosyjska)
Centrum kultury i oświaty polskiej „Odrodzenie” Republiki Baszkortostan (Federacja Rosyjska)
Krasnodarska Organizacja Regionalna Polskie Centrum Narodowo-Kulturalne „Jedność” (Federacja Rosyjska)
Organizacja Społeczna „Dom Polski” w Smoleńsku (Federacja Rosyjska)
Narodowo-Kulturalna Autonomia Polaków w Moskwie „Dom Polski” (Federacja Rosyjska)
Polskie Stowarzyszenie „Polaros” w Jekatierinburgu (Federacja Rosyjska)
Stowarzyszenie „Kotłaska Polonia” (Federacja Rosyjska)
Karelska Regionalna Organizacja Społeczna Stowarzyszenie Kultury Polskiej „Jadwiga” (Federacja Rosyjska)
Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowe „Polonia” w Sankt Petersburgu (Federacja Rosyjska)
Związek Polaków im. A. Maleckiego w Sankt Petersburgu (Federacja Rosyjska)
Centrum „Polonia Turkmeńska” (Turkmenistan)
Federacja Organizacji Polskich na Ukrainie (Ukraina)
Związek Polaków na Ukrainie (Ukraina)
Polskie Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowe w Uzbekistanie „Świetlica Polska” (Republika Uzbekistanu)
Stowarzyszenie „Polonia” (Republika Uzbekistanu).
Kartę Polaka osobie, której ją przyznano, wydaje konsul. Kartę Polaka wręcza konsul lub inna upoważniona przez niego osoba. Jeżeli jest to możliwe, wręczenie Karty Polaka następuje w sposób uroczysty. W przypadku zagubienia lub zniszczenia Karty Polaka konsul, na wniosek posiadacza, wydaje duplikat Karty Polaka.
Rada Ministrów została zobligowana do określenia, w drodze rozporządzenia wzoru wniosku o przyznanie Karty Polaka i wzoru Karty Polaka, uwzględniając w szczególności dane, które muszą być zawarte we wniosku o wydanie Karty Polaka, oraz dane i informacje, jakie powinny być zawarte w Karcie Polaka. Urzędująca w dniu uchwalenia ustawy z dnia 7 września 2007 r. o Karcie Polaka Rada Ministrów nie zdążyła wydać rozporządzenia, chociaż projekt był już gotowy[28]. Obowiązujące rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie określenia wzoru wniosku o przyznanie Karty Polaka oraz wzoru Karty Polaka wydano 4 marca 2008 (Dz. U. z 2008 r. Nr 48, poz. 282).
Konsul wydaje decyzję o odmowie przyznania Karty Polaka w przypadku, gdy:
Przed wydaniem decyzji o przyznaniu Karty Polaka właściwy konsul może zwrócić się do Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, a w razie potrzeby także do innych organów administracji publicznej, z wnioskiem o przekazanie informacji, czy wobec wnioskodawcy zachodzą okoliczności, o których mowa w art. 19 pkt 5 lub 6 ustawy o Karcie Polaka (względy obronności, bezpieczeństwa albo ochrony porządku publicznego lub działanie wnioskodawcy na szkodę podstawowych interesów Rzeczypospolitej Polskiej). Niniejsze organy administracji mają obowiązek przekazać te informacje w terminie 14 dni od dnia otrzymania wniosku o przekazanie. Nieprzekazanie informacji w tym terminie uznaje się za równoważne z brakiem okoliczności wymienionych w art. 19 pkt 5 lub 6 ustawy o Karcie Polaka.
Organem odwoławczym od decyzji o odmowie przyznania Karty Polaka jest Rada do Spraw Polaków na Wschodzie. Odwołanie wnosi się za pośrednictwem konsula w terminie 30 dni od dnia doręczenia decyzji.
Przykładowy przebieg procedury[edytuj]
Przykładowa procedura postępowania przez wnioskodawcę określona przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych:
uzyskanie i wypełnienie formularza wniosku zgodnie z objaśnieniami;
dołączenie zdjęcia według objaśnienia oraz podpisanie wniosku;
skompletowanie dokumentów służących jako dowód na przynależność do narodu polskiego oraz sporządzenie ich kopii, a także sporządzenie kopii paszportu lub innego dokumentu tożsamości;
skontaktowanie się z konsulatem w celu ustalenia terminu rozmowy z konsulem;
przygotowanie koperty zaadresowanej do siebie (z naklejonym znaczkiem opłaty za usługi pocztowe);
zgłoszenie się z dokumentami, ich kopiami oraz kopertą na wyznaczoną rozmowę z konsulem.
Rozmowa z konsulem odbywa się wyłącznie w języku polskim. Konsul przedkłada do podpisu „deklarację o przynależności do Narodu Polskiego” o treści „Ja, [imię i nazwisko], uroczyście deklaruję przynależność do Narodu Polskiego oraz oświadczam, że język polski jest moim językiem ojczystym” oraz przeprowadza rozmowę na temat Polski, w tym jej historii i kultury oraz obyczajów i tradycji polskich. Konsul może też przeprowadzić test pisemny.
Unieważnianie
Konsul, w drodze decyzji administracyjnej, z urzędu unieważnia Kartę Polaka w przypadku:
gdy po otrzymaniu Karty Polaka jej posiadacz zachowuje się w sposób uwłaczający Rzeczypospolitej Polskiej lub Polakom (posiadacz Karty Polaka niezwłocznie zwraca Kartę Polaka konsulowi, który ją wydał);
gdy zachodzi jedna z przesłanek określonych w art. 19 pkt 2 i 4-6 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o Karcie Polaka (kłamstwo przy procedurze przyznawania, uzyskanie obywatelstwa lub zezwolenia na osiedlenie się, względy obronności, bezpieczeństwa albo ochrony porządku, działanie na szkodę podstawowych interesów Rzeczypospolitej Polskiej);
zrzeczenia się Karty Polaka.
Organem odwoławczym od decyzji o unieważnieniu Karty Polaka jest Rada do Spraw Polaków na Wschodzie. Odwołanie wnosi się za pośrednictwem konsula w terminie 30 dni od dnia doręczenia decyzji.
Rejestry dotyczące Karty Polaka
Konsul prowadzi, w zakresie swojej właściwości, rejestr złożonych wniosków o przyznanie Karty Polaka, decyzji wydanych w tych sprawach oraz przyznanych i unieważnionych Kart Polaka (rejestr konsularny). Rejestr ten zawiera informację o wydanych decyzjach oraz następujące dane osób, którym przyznano albo odmówiono przyznania Karty Polaka, albo których Kartę Polaka unieważniono:
imię i nazwisko,
datę i miejsce urodzenia,
płeć,
adres zamieszkania za granicą,
obywatelstwo,
narodowość,
obywatelstwo i narodowość rodziców, dziadków lub pradziadków, jeżeli ich dane zostały wskazane przez osobę ubiegającą się o przyznanie Karty Polaka.
Konsul przekazuje powyższe dane Radzie do Spraw Polaków na Wschodzie. Rada prowadzi centralny rejestr przyznanych oraz unieważnionych Kart Polaka (rejestr centralny). Rejestr centralny zawiera powyższe dane. Okres przechowywania danych w rejestrach wynosi dziesięć lat.
Dane te są udostępniane za pośrednictwem urządzeń teleinformatycznych, bez konieczności składania pisemnych wniosków, ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych, Szefowi Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Szefowi Agencji Wywiadu, konsulom oraz organom Policji i Straży Granicznej, w zakresie niezbędnym do wykonywania zadań ustawowych tych organów.
Sposób prowadzenia rejestru prowadzonego przez konsula i centralnego rejestru prowadzonego przez Radę, sposób przetwarzania danych w nich zawartych, a także szczegółowe zasady przekazywania przez konsula danych do centralnego rejestru określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 marca 2008 r. w sprawie rejestrów Kart Polaka (Dz. U. z 2008 r. Nr 53, poz. 314).
Wygląd Karty Polaka
Wzór Karty Polaka ogłoszony w Dzienniku Ustaw
Wzór Karty Polaka określa załącznik nr 2 do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 4 marca 2008 r. w sprawie określenia wzoru wniosku o przyznanie Karty Polaka oraz wzoru Karty Polaka (Dz. U. z 2008 r. Nr 48, poz. 282). Karta Polaka została opracowana przez Kancelarię Prezesa Rady Ministrów przy znaczącym udziale Centrum Personalizacji Dokumentów Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, które odpowiedzialne jest za produkcję i personalizację egzemplarzy Karty Polaka. Karta Polaka jest produkowana na wzór polskich dowodów osobistych, z tworzywa sztucznego, co ma utrudnić możliwość fałszowania i podrabiania. Projekt poprzedniej Rady Ministrów przewidywał wytwarzanie Kart Polaka w formie papierowej.
Pisownia nazwisk
Nazwisko podane w Karcie Polaka musi odpowiadać nazwisku określonemu w dokumencie tożsamości, gdyż przy korzystaniu z Karty Polaka okazuje się ją razem z dokumentem tożsamości, np. paszportem. Związki polonijne protestowały przeciwko brakowi polskiego zapisu nazwiska w dokumencie potwierdzającym przynależność do narodu polskiego. W tej sytuacji zdecydowano, że nazwiska na Karcie Polaka są umieszczane według pisowni polskiej, w nawiasie natomiast dodatkowo zapisuje się nazwisko transkrybowane na alfabet łaciński według zasad transkrypcji stosowanych przez urząd wydający dokument tożsamości (np. wpisanie we wniosku Kostecki / Kostetskyi będzie skutkowało umieszczeniem na Karcie Polaka Kostecki (Kostetskyi)). Ta sama zasada odnosi się do zapisu imion.
Ocena Karty Polaka
Osobami zainteresowanymi są byli obywatele polscy, osoby narodowości polskiej, które utraciły obywatelstwo i opuściły kraj na skutek przesunięcia granic państwowych, przymusowych przesiedleń, zesłań lub uchodźstwa. Od dnia wejścia w życie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 na organach państwa spoczywa obowiązek wykonania nakazu zawartego w art. 6. ust. 2: „Rzeczpospolita Polska udziela pomocy Polakom zamieszkałym za granicą w zachowaniu ich związków z narodowym dziedzictwem kulturalnym”. Cele wprowadzenia ustawy zostały określone w preambule, która odnosi się do przepisu oraz ponadto deklaruje dążenie do wzmocnienia więzi łączących Polaków na Wschodzie z Macierzą oraz wspieranie ich starań o zachowanie języka polskiego oraz kultywowanie tradycji narodowej.
24 sierpnia 2007 odbyła się przed budynkiem Sejmu demonstracja poparcia dla projektu ustawy o Karcie Polaka, w której wzięło udział kilkuset Polaków z Białorusi, Litwy, Ukrainy, Rosji i Kazachstanu.
Andżelika Borys oceniła Kartę Polaka jako potwierdzenie przynależności (Polaków na Białorusi i wschodzie) do narodu. Józef Łucznik wyraził wątpliwość, czy obywatele Białorusi mający Kartę Polaka zyskają cokolwiek. Stwierdził, że wielu działaczom Związku Polaków na Białorusi (odłamu nieuznawanego przez władze polskie) zakazano wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Głównymi zainteresowanymi mają być „obywatele białoruscy prowadzący drobny handel i regularnie jeżdżący do Polski”.
Ustawę o Karcie Polaka Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Lech Kaczyński podpisał podczas III Zjazdu Polonii i Polaków z Zagranicy. Zjazd, w którym uczestniczyło 400 osób z ponad 60 krajów, wyraził wdzięczność w podjętej uchwale:
„
Zjazd wyraża najwyższym władzom państwowym wdzięczność za uchwalenie Karty Polaka.”
2. Uchwała III Zjazdu Polonii i Polaków z Zagranicy z dnia 26 września 2007 r.
Polska
Biuro Analiz Sejmowych
Jan Morwiński – ekspert ds. legislacji z Biura Analiz Sejmowych w sporządzonej opinii projektu ustawy zwrócił uwagę, że projektodawcy nie są konsekwentni w realizacji ogólnego celu wyrażonego w ustawie zasadniczej[5]. W ocenie projektodawców ustawa jest wyrazem spełnienia moralnego obowiązku Państwa Polskiego wobec Rodaków, którzy na skutek zmiennych losów naszej Ojczyzny znaleźli się poza jej obecnymi granicami oraz wypełnieniem konstytucyjnego nakazu pomocy Polonii (zdanie pierwsze uzasadnienia projektu ustawy). Projektodawcy wyodrębnili katalog państw, których zamieszkujący Polacy znajdują się w najtrudniejszej sytuacji prawnej i materialnej. Podważył prawidłowość wyboru konkretnych państw zauważając, że znajdująca się w niektórych państwach Afryki czy Ameryki Południowej Polonia również może znajdować się w trudnej sytuacji. Uzasadnienie projektu nie zawiera szczegółowego wyjaśnienia, dlaczego uprawnienia wynikające z Karty Polaka mają obejmować jedynie część Polonii, co stanowi naruszenie konstytucyjnej zasady równości wobec prawa, bowiem Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej nie zawiera rozróżnienia w zakresie dotyczącym udzielania pomocy Polakom zamieszkałym za granicą.
Morwiński zaznaczył również, że ustawa wyraźnie ignoruje dyspozycję art. 52 ust. 5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej: „Osoba, której pochodzenie polskie zostało stwierdzone zgodnie z ustawą, może osiedlić się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na stałe”. Otrzymanie Karty Polaka uzależnione jest od stwierdzenia w procedurze określonej tą ustawą polskiego pochodzenia (art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy). To stwierdzenie nie uprawnia jednak ani do przekraczania granicy, ani do osiedlenia się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (art. 7 ust. 2 ustawy), co stoi w sprzeczności z art. 52 ust. 5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Według Morwińskiego ustawowa konieczność wykazania, że co najmniej jedno z jej rodziców lub dziadków albo dwoje pradziadków było narodowości polskiej lub posiadało obywatelstwo polskie jest równoznaczne ze stwierdzeniem pochodzenia polskiego.
Autor opinii zwraca też uwagę na niejasności natury językowej. Polski system prawa posługuje się zwrotem „deklarowanie narodowości polskiej”, „narodowość polska”, podczas gdy ustawa wprowadza wyrażenie „przynależność do Narodu Polskiego”. Zachodzi wątpliwość, że ustawodawca tworzy nową kategorię prawną, czy też jest to przypadkowa różnica, zaburzająca spójność systemową. Autor wskazuje na niewłaściwe sformułowanie zawarte w art. 13 ust. 3 projektu „dokumentami i dowodami, o których mowa w ust. 2, mogą być w szczególności”. Właściwa redakcja powinna otrzymać brzmienie: „Dowodami, o których mowa w ust. 2, mogą być w szczególności:”. Art. 5 ust. 1 stanowi, że posiadacz Karty Polaka może ubiegać się o zwolnienie z opłaty za wydanie wizy, jednak nie podano kryteriów przyznania takiego zwolnienia. W praktyce przepis ten traktuje się jako zwolnienie z opłaty (tak na stronach polskich konsulatów).
Opinia prawna krytycznie też odnosi się do utworzenia Rady do Spraw Polaków na Wschodzie, kolejnego organu kolegialnego administracji publicznej o wąskich kompetencjach, które zdaniem autora z powodzeniem mógłby posiadać minister właściwy do spraw wewnętrznych.
Nie jest też jasna relacja ustawy o Karcie Polaka do ustawy o repatriacji (podobna procedura, diametralnie różny zakres przyznanych wnioskodawcy uprawnień – obywatelstwo a Karta Polaka). W podsumowaniu autor sugerował rezygnację z prac ustawodawczych nad projektem ustawy o Karcie Polaka na rzecz nowelizacji ustawy o repatriacji, ewentualnie poprawę projektu.
Urząd Komitetu Integracji Europejskiej
Sekretarz Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej Tomasz Nowakowski w piśmie z 31 sierpnia 2007 do Stanisława Zadory, Przewodniczącego Komisji Łączności z Polakami za Granicą przedstawił opinię o zgodności z prawem Unii Europejskiej projektu ustawy o Karcie Polaka. UKIE stwierdził, że przyznanie możliwości ubiegania się o Kartę Polaka obywatelom trzech państw członkowskich Unii Europejskiej, tj. Litwy, Łotwy i Estonii, przy jednoczesnym braku takiego uprawnienia dla obywateli pozostałych 23 państw członkowskich, choćby spełniali oni ustawowe warunki, stanowi bezpośrednią dyskryminację ze względu na obywatelstwo, zakazaną przez art. 12 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską. Urząd wskazał, że niezgodność może być usunięta poprzez rozszerzenie katalogu państw, których obywatele mogą się ubiegać o Kartę Polaka o 23 państwa członkowskie Unii Europejskiej, Konfederację Szwajcarską i państwa członkowskie Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym. Urząd też stwierdził, że rejestry dotyczące Karty Polaka (rejestry konsularne oraz centralny) zawierają dane wrażliwe i powinny podlegać ochronie przepisów ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 1997 r. Nr 133, poz. 883) – zgodnie z dyrektywą 95/46/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 24 października 1995 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w zakresie przetwarzania danych osobowych oraz swobodnego przepływu tych danych (CELEX: 31995L0046)[41]. Identycznie jak w 1999, opinia prawna UKIE została załączona do sprawozdania Komisji Łączności z Polakami za Granicą rekomendującego uchwalenie ustawy (druk sejmowy nr 2097) i jej wnioski nie zostały uwzględnione.
Biuro Legislacyjne w Kancelarii Senatu
Uwagi Biura Analiz Sejmowych nie zostały przez Sejm uwzględnione i uchwalona ustawa została przekazana do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej. Biuro Legislacyjne w Kancelarii Senatu wydało opinię prawną zgadzającą się z tezami przedstawionymi w opinii Biura Analiz Sejmowych. Roman Kapeliński, Dyrektor Biura Legislacyjnego, zaproponował kilka poprawek oraz zauważył, że ustawa o Karcie Polaka nie uwzględnia nowego podziału na wizę pobytową jednolitą (obszar Schengen) oraz wizę pobytową krajową. Mimo krytycznych opinii Senat nie wniósł poprawek. Poprawki do ustawy zgłosiło kilku senatorów, a część z proponowanych zmian poparły komisje senackie. Zgodnie z regulaminem Senatu w pierwszej kolejności głosowano nad wnioskiem o przyjęcie ustawy bez poprawek. Senat 50 głosami, przy 31 przeciw i 2 wstrzymujących się, zaakceptował ten wniosek i podjął uchwałę o przyjęciu ustawy bez zmian. Argumentem za przyjęciem ustawy bez zmian był fakt, że było to ostatnie, posiedzenie Senatu VI kadencji, poprzedzone ostatnim, posiedzeniem Sejmu V kadencji. Przyjęcie poprawek wydłużyłoby proces legislacyjny i ustawa upadłaby ze względu na koniec kadencji.
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Lech Kaczyński podpisał ustawę o Karcie Polaka 22 września 2007. Nie zastosował prawa weta ani nie skierował do Trybunału Konstytucyjnego wniosku o zbadanie zgodności ustawy z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej.
Jeszcze przed wejściem w życie ustawy uchwalono nowelę konkretyzującą przepis o zwolnieniu z opłaty za przyjęcie i rozpatrzenie wniosku o wydanie wizy lub o refundację tej opłaty – uściślono że chodzi o wizę pobytową krajową (uwzględnienie nowego podziału na wizę pobytową jednolitą oraz wizę pobytową krajową), tym samym posiadacze Kart Polaka nie są zwolnieni z opłat za wydanie wizy pozwalającej przemieszczać się po terytorium państw układu z Schengen (Dz. U. z 2008 r. Nr 52, poz. 305). Pozostałe zastrzeżenia wymienione w trzech opiniach – Biura Analiz Sejmowych, Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej oraz Biura Legislacyjnego w Kancelarii Senatu – nie zostały uwzględnione.
Ministerstwo Spraw Zagranicznych
Sekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych Jan Borkowski podsumowując prawie półtora miesiąca działania ustawy o Karcie Polaka zauważył, że ustawa nie obejmuje m.in. bezpaństwowców. Ministerstwo szacuje, że na samej Łotwie może mieszkać 20 tys. apatrydów polskiego pochodzenia.
Instytucje prywatne
Nasz Dziennik sygnalizuje, że wprowadzenie wykazu organizacji polskich lub polonijnych uprawnionych do wystawiania zaświadczeń potwierdzających aktywne zaangażowanie w działalność na rzecz języka i kultury polskiej lub polskiej mniejszości narodowej może dyskryminować Polaków nienależących do organizacji wpisanych do wykazu. Przykładowo w pierwszym wykazie ujęto dwie organizacje polonijne z około setki działających na terenie Ukrainy.
Państwa byłego Związku Radzieckiego
Władze Republiki Białorusi jeszcze przed wejściem w życie ustawy o Karcie Polaka protestowały przeciwko wprowadzeniu jej w uchwalonym kształcie, bo może zdestabilizować stosunki między różnymi narodowościami na Białorusi. Mikołaj Czarhiniec nazwał je wrogim działaniem Polski wobec Białorusi, oskarżając jednocześnie Polskę, że podczas spisu ludności w 2002 Białorusinów i Cyganów zmuszano, by określali się jako Polacy. Miesiąc po wejściu w życie ustawy Prezydent Aleksander Łukaszenka oświadczył: „Nieprawidłowo zareagowałem na Kartę Polaka, ale to wina MSZ, rządu i innych. Nie trzeba z naszych ludzi [aplikujących o Kartę Polaka] robić zdrajców z powodu Karty Polaka. (...) U nas nie ma mniejszości, jest tylko białoruskie społeczeństwo. To są Polacy, ale to nasi Polacy, żyją na naszej ziemi i nigdzie nie chcą wyjeżdżać.
Ministerstwo Spraw Zagranicznych Republiki Litewskiej wyraziło opinię, że sytuacja w której obywatel Republiki Litewskiej, będący jednocześnie obywatelem Unii Europejskiej, może ubiegać się o Kartę Polaka, a inny obywatel Unii Europejskiej nie, może stanowić dyskryminację zakazaną przez prawo wspólnotowe.
Uprawnienia posiadaczy Karty Polaka
Posiadacz Karty Polaka:
- zwolniony jest z opłaty za przyjęcie i rozpatrzenie wniosku o wydanie polskiej wizy krajowej;
- zwolniony jest z opłaty konsularnej za przyjęcie i rozpatrzenie wniosku o nadanie obywatelstwa polskiego;
- zwolniony za rozpatrzenie i wydanie zezwolenia na pobyt stały;
- ma prawo do świadczenia pieniężnego na częściowe pokrycie kosztów zagospodarowania i bieżącego utrzymania w Polsce, w przypadku złożenia wniosku o pobyt stały w Polsce (szczegóły w zakładce Osiedlenie w Polsce);
- ma pierwszeństwo przy ubieganiu się o pomoc finansową przeznaczoną na wspieranie Polaków za granicą;
- ma prawo do pomocy konsula, w ramach jego kompetencji i z zastosowaniem i poszanowaniem zwyczajów i prawa międzynarodowego, w sytuacji zagrożenia życia lub bezpieczeństwa;
- nie musi posiadać dodatkowych zezwoleń na pracę w Polsce oraz na podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej;
- ma prawo odbywania w Polsce studiów, studiów doktoranckich oraz innych form kształcenia, uczestniczenia w badaniach naukowych i pracach rozwojowych zgodnie z ustawą Prawo o szkolnictwie wyższym i ustawa o systemie oświaty;
- ma prawo do korzystania w Polsce ze świadczeń opieki zdrowotnej w nagłych stanach, chyba że umowa międzynarodowa przewiduje zasady bardziej korzystne;
- ma prawo do ulgi 37% przy przejazdach w Polsce w pociągach osobowych, pospiesznych i ekspresowych, na podstawie biletów jednorazowych;
- ma prawo bezpłatnego wstępu do następujących muzeów państwowych w Polsce:
1. Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku
2. Muzeum Historii Polski w Warszawie
3. Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie
4. Muzeum Łowiectwa i Jeździectwa w Warszawie
5. Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni
6. Muzeum Narodowe w Krakowie
7. Muzeum Narodowe w Poznaniu
8. Muzeum Narodowe w Warszawie
9. Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
10. Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie
11. Muzeum Stutthof w Sztutowie
12. Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej MANGGHA
13. Muzeum Westerplatte i Wojny 1939
14. Muzeum Wojsk Lądowych w Bydgoszczy
15. Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie
16. Muzeum Zamkowe w Malborku
17. Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka w Wieliczce
18. Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku
19. Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu
20. Państwowe Muzeum na Majdanku w Lublinie
21. Zamek Królewski na Wawelu – Państwowe Zbiory Sztuki
22. Zamek Królewski w Warszawie – Muzeum. Rezydencja Królów i Rzeczypospolitej